ΕΚΖΕΜΑ - ΔΕΡΜΑΤΙΤΙΔΑ - ΦΩΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Συχνά οι όροι έκζεμα και δερματίτιδα χρησιμοποιούνται σαν συνώνυμα και οι δυο όροι χρησιμοποιούνται για την περιγραφή μίας φλεγμονώδους δερματοπάθειας που συνήθως χαρακτηρίζεται από υφέσεις, εξάρσεις και κνησμό. Η βαρύτητα συνήθως ποικίλει και για αυτό ταξινομείται σε στάδια από χρόνιο, υπο-οξύ έως οξύ, όπου τα συμπτώματα είναι εντονότερα. Προκειμένου να γίνεται ξεκάθαρη τόσο η υποβόσκουσα αιτία, όσο και η περιοχή του δέρματος που συνήθως αφορά, οι δερματίτιδες ταξινομούνται σε διαφορετικούς τύπους:
- Ατοπική δερματίτιδα
- Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα
- Δισκοειδής/Νομισματοειδής δερματίτιδα
- Δυσιδρωσική δερματίτιδα (χεριών και ποδιών)
- Νεανική πελματιαία δερματοπάθεια
- Απλός λειχήνας (εντοπισμένη νευροδερματίτιδα)
- Γραμμοειδής λειχήνας
- Δερματίτιδα εξ επαφής
Το έκζεμα είναι έντονα κνησμώδες
σε όλους τους τύπους του με εξαίρεση τη σμηγματοροϊκή μορφή. Έτσι οι ασθενείς παρουσιάζουν έντονο κνησμό που οδηγεί σε δημιουργία εκδορών και λειχηνοποίηση. Ενώ σε δέρματα πιο σκούρα είναι δυνατόν να εμφανιστούν και λειχηνοειδείς βλατίδες. Η λεγόμενη μεταφλεγμονώδης υπό ή υπέρ μελάγχρωση είναι συχνό επακόλουθο της δερματίτιδας που δημιουργεί αισθητικά προβλήματα στις πιο σκούρες επιδερμίδες.
-
Ατοπική δερματίτιδα
Είναι μια χρόνια κνησμώδης φλεγμονώδης δερματοπάθεια που συναντάται στην παιδική ηλικία, χαρακτηρίζεται από υφέσεις και εξάρσεις και είναι συνήθως γενετικά προκαθοριζόμενη, αλλά και ισχυρά συσχετιζόμενη με άλλες ατοπικού τύπου καταστάσεις, όπως η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα. Φαίνεται να είναι μια διαταραχή του ανοσολογικού συστήματος, όπου βρίσκονται αυξημένα επίπεδα IGE ανοσοσφαιρίνης.
Καταστάσεις όπως το άσθμα, η ρινίτιδα και η κνίδωση συχνά συσχετίζονται με την ατοπική δερματίτιδα ή είναι συχνά στο οικογενειακό περιβάλλον του ασθενούς. Αυτές οι καταστάσεις κληρονομούνται σαν επικρατούντες αυτοσωματικοί τύποι με ατελή διείσδυση. Επειδή οι ατοπικοί ασθενείς εμφανίζουν ανωμαλίες στην κυτταρική ανοσία αδυνατούν να παράγουν κυτταρικού τύπου ανοσολογική απάντηση και είναι περισσότερο επιρρεπείς στις μυρμηκιές, στον απλό έρπητα, στην μολυσματική τέρμινθο. Επίσης, τόσο οι σταφυλοκοκκικές όσο και στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις είναι συχνές. Αυτό μπορεί να σημαίνει ανοσολογική ανεπάρκεια ή βλάβη στον επιδερμικό φραγμό κάτι που παρουσιάζεται σε όλους τους τύπους δερματίτιδας. Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα παρουσιάζουν ξηρό δέρμα σε όλη τους τη ζωή.Συνήθως η ξηρότητα επιδεινώνεται τους χειμερινούς μήνες σε χαμηλή σχετική υγρασία και στεγνή ατμόσφαιρα. Επίσης, το ξηρό δέρμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο σε ερεθιστικές ουσίες, όπως το μαλλί, το νερό και χημικά καθαριστικά.
Η ατοπική δερματίτιδα παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις μερικές φορές, χωρίς εμφανή αίτια, ενώ άλλες φορές σαν αποτέλεσμα κλιματολογικών αλλαγών, δευτερογενών λοιμώξεων ή ψυχοσωματικών νόσων.Σημεία κλειδιά στη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας:
Αντιμετώπιση της ξηρότητας του δέρματος με χρήση μαλακτικών
Η σωστή ταξινόμηση της δερματίτιδας και η επιλογή της σωστής τοπικής θεραπείας (ανάλογης με της έντασης της νόσου)
Η αντιμετώπιση πιθανής λοίμωξης έγκαιρα
Η αξιολόγηση ψυχολογικών, κοινωνικών και διαιτητικών παραγόντων
Η αντιμετώπιση του κνησμού με αντισταμινικά ή και χρήση επιδέσμων
Οι επίδεσμοι είναι δυνατόν να περιέχουν πίσσα, ιχθαμόλη, ψευδάργυρο, καλαμίνη ή και κλιοκινόλη. Ως προς τη δίαιτα είναι δυνατόν κάποτε να βοηθήσει η αποφυγή αυγών και γάλακτος μόνο ή μια δίαιτα τελείως ελεύθερη αντιγόνων. Πάντως όλα αυτά πρέπει να γίνονται με προσοχή διότι τα παιδιά μπορεί να οδηγηθούν σε κακή διατροφή, χάνοντας βιταμίνες, πρωτεΐνες και ασβέστιο. Εμπειρικά έχει διαπιστωθεί ότι δεν αποδίδουν οι δίαιτες περιορισμού των διαφόρων τροφών, κυρίως λόγω της πτωχής υπακοής των ασθενών και του περιβάλλοντός τους. -
Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα
Πρόκειται για μία αυτοϊώμενη φλεγμονώδη κατάσταση που παρουσιάζεται συχνά τις πρώτες εβδομάδες της ζωής και που συνήθως αφορά το τριχωτό της κεφαλής, τις μασχάλες, το πρόσωπο και την περιοχή των σπαργάνων.Το σμηγματορροϊκό έκζεμα συναντάται τόσο στα νεογνά και βρέφη όσο και στους ενήλικους και θεωρούνται δύο διαφορετικές καταστάσεις παρόλο που η εντόπιση είναι παρόμοια.Στο βρεφικό σμηγματορροϊκό έκζεμα έχει προταθεί ότι μπορεί να οφείλεται σε αλλεργική αντίδραση σε αντιγόνα candida, επίσης πιθανολογείται ότι το pityrosporum ovale και ο σταφυλόκοκκος είναι οι επικρατέστεροι παθογόνοι οργανισμοί. Το πρώτο φαίνεται να είναι αίτιο και στο σμηγματορροϊκό έκζεμα των ενηλίκων.Στα βρέφη συνήθως αρχίζει με κίτρινα λιπαρά λέπια από το τριχωτό της κεφαλής, επεκτείνεται με κίτρινες εφελκίδες στο πρόσωπο και ειδικά γύρω από τα βλέφαρα και τα αυτιά. Εμφανίζεται, επίσης, κάτω από το λαιμό στο επάνω μέρος του στήθους και τις μασχάλες.Στους ενήλικες εμφανίζεται με ελαφρά ερυθρότητα και απολέπιση του δέρματος τόσο στο πρόσωπο περιλαμβανομένων των βλεφάρων, της μύτης, της περιοχής του μουστακιού, στα αυτιά κατά μήκος των ρινοπαρειακών αυλάκων, αλλά και στην προστερνική περιοχή και το άνω τμήμα της ράχης με ερυθρότητα και απολέπιση.Στην αντιμετώπιση του σμηγματορροικού εκζέματος μπορεί να χρησιμοποιηθούν τοπικά στεροειδή, μαλακτικά, σαλικυλικό οξύ, τοπικά αντιβιοτικά και αντιμυκητιασικά, αλλά και ανοσοτροποποιητικές ουσίες, όπως tacrolimus. -
Δισκοειδές (νομισματοειδές) έκζεμα
Αποτελεί ουσιαστικά μια μορφολογική περιγραφή ενός τύπου δερματίτιδας που αποτελεί ξεχωριστή κλινική οντότητα στους ενήλικες. Στους νεαρότερους μπορεί να αποτελεί συνέχεια του ατοπικού εκζέματος και είναι συχνότερο στα χέρια και στα κάτω άκρα. Στους ηλικιωμένους είναι πιο συχνό στους άντρες και μπορεί να εμφανίζει πορεία υφέσεων και εξάρσεων, ενώ στο τέλος εξαφανίζεται.
Οι βλάβες στο δέρμα είναι συνήθως κυκλικές και ονομάζονται νομισματοειδείς με επιφάνεια ερυθρά ξηρή που καλύπτεται από λεπτό λέπι.Η θεραπευτική αντιμετώπιση περιλαμβάνει τοπικά στεροειδή, αντισταμινικά, ενυδατικές κρέμες, φωτοθεραπεία και tacrolimus.
Στην κλινική μας στο Κεφαλάρι Κηφισιάς προσφέρουμε φωτοθεραπεία TLO1 (narrow band UVB) με εντυπωσιακά συνήθως αποτελέσματα στη δερματίτιδα που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες τοπικές θεραπείες. -
Δυσιδρωσικό έκζεμα
Χαρακτηρίζεται από φυσαλιδώδες εξάνθημα στην πλάγια επιφάνεια των δακτύλων χεριών και ποδιών, στις παλάμες, στα πέλματα και συνοδεύεται κάποτε από υπερυδρωσία. Είναι δυνατόν να μετατραπεί σε ξηρή ρωγμώδη και χρόνια μορφή.
Είναι δυνατόν η εμφάνιση δυσιδρωσικού εκζέματος στα χέρια, να αποτελεί μια αντίδραση σε κάποια δερματοπάθεια που εντοπίζεται στα πόδια.
Τυπικά εμφανίζεται με εξαιρετικά κνησμώδεις μικρές φυσαλίδες που εντοπίζονται κάτω από το δέρμα των παλαμών και στην πλάγια επιφάνεια των δακτύλων. Στην συνέχεια αυτές, μπορεί να σπάσουν, να ορορροούν και τέλος αποξηραίνονται.
Σε βαριές περιπτώσεις για την αντιμετώπιση αυτής της νόσου είναι δυνατόν να χρειαστεί και συστηματικά στεροειδή πέρα από τις άλλες συνήθεις θεραπείες που περιλαμβάνουν τοπικά στεροειδή, μαλακτικά, αντιισταμινικά αντιβιοτικά, ενώ χρειάζεται και τον αποκλεισμό μίας μυκητίασης στα πόδια που θα πρέπει να αντιμετωπιστεί εάν προκύψει. -
Νεανική πελματιαία δερματοπάθεια (Juvenile plantar dermatosis)
Αυτή χαρακτηρίζεται από συμμετρικό εξάνθημα που εντοπίζεται στις επιφάνειες των πελμάτων ειδικά στα σημεία στήριξης (weight bearing areas) και μπορεί να σχετίζεται με τη χρήση αθλητικών παπουτσιών.Η νόσος συνήθως προσβάλλει νεαρούς ενήλικες που φορούν αθλητικά παπούτσια μερικοί από τους οποίους μπορεί να είχαν ατοπική δερματίτιδα στο παρελθόν. Συνήθως αγαπούν το ποδόσφαιρο και τα άλλα σπορ και φαίνεται ότι το θερμό και υγρό περιβάλλον που δημιουργείται από αυτά τα παπούτσια σε συνδυασμό με την τριβή αποτελούν την αιτία.Η καμάρα του ποδιού είναι συνήθως ελεύθερη εξανθήματος και στην κατάσταση αυτή συστήνεται η χρήση δερμάτινων παπουτσιών και βαμβακερών καλτσών, καθώς και η συχνή αλλαγή των παπουτσιών στη διάρκεια της ημέρας. Επιπρόσθετα, τοπικά στεροειδή και ενυδατικές κρέμες θα βοηθήσουν στην αντιμετώπιση. -
Απλός λειχήνας (εντοπισμένη νευροδερματίτιδα)
Αυτή είναι μια μορφή δερματίτιδας που μπορεί να ξεκινήσει μετά από ένα στρεσσογόνο γεγονός και να οφείλεται στη συνεχή τριβή και τον κνησμό του δέρματος που έχει σαν αποτέλεσμα την πάχυνση της περιοχής με υπερτονισμό των δερματικών πτυχών, ένα φαινόμενο που ονομάζεται λειχηνοποίηση.
Ο απλός λειχήνας μπορεί να παρουσιασθεί σε κάθε άτομο με την προϋπόθεση ότι ο ερεθισμός του δέρματος είναι συνεχόμενος και διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.Η θεραπεία του απλού λειχήνα περιλαμβάνει τοπικά στεροειδή, αντισταμινικά και την αντιμετώπιση άλλων προδιαθεσικών παραγόντων περιλαμβανομένων των νευρώσεων. -
Γραμμοειδής λειχήνας
Αυτό αποτελεί μια γραμμοειδούς τύπου μορφή δερματίτιδας που αυτοϊάται και παρουσιάζεται σε παιδιά και νέους ενήλικες. Είναι μια σχετικά ασυνήθιστη οντότητα, όπου το εξάνθημα είναι μέτρια κνησμώδες και έχει ζωστηροειδή ή γραμμοειδή διάταξη συνήθως κατά μήκος ενός άκρου ή κατά μήκος ενός τμήματος του κορμού. Συχνά εμφανίζεται μεταξύ ηλικίες 5 και 15 ετών. Μοιάζει ιδιαίτερα με επιδερμικούς σπίλους, αλλά ο γραμμοειδής λειχήνας υποστρέφει μέσα σε ένα με δυο χρόνια, ενώ αντιθέτως οι σπίλοι παραμένουν.Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία αν και τα τοπικά στεροειδή ανακουφίζουν από τα συμπτώματα. -
Δερματίτιδα εξ επαφής
Α. Η πρωτοπαθής τοξική δερματίτιδα εξ επαφής
Η κατάσταση αυτή είναι δερματίτιδα που προκαλείται από υπερβολική έκθεση του δέρματος σε κάποια τοξική ουσία.Οι συνηθέστερες τέτοιες καταστάσεις είναι:Η δερματίτιδα από σπάργανα. Αυτή η κατάσταση εμφανίζεται τους πρώτους μήνες της ζωής στην περιοχή που καλύπτεται από την πάνα, όπου παρατηρείται διάχυτο ερύθημα και απολέπιση. Οφείλεται στο ότι τα ούρα παραμένουν για μερικές ώρες υπό θερμοκρασία σώματος σε επαφή με το δέρμα, που σημαίνει ότι η παρατεταμένη χρήση πάνας, χωρίς αλλαγή είναι σημαντικός παράγοντας στην αιτιολογία της νόσου.
Η πρωτοπαθής ερεθιστική δερματίτιδα των χειρών (δερματίτιδα των νοικοκυρών). Εμφανίζεται με εκζεματικού τύπου εξάνθημα στο επάνω μέρος των δακτύλων και των χεριών και συνήθως προσβάλλει νεαρές ενήλικες γυναίκες. Συνήθως προσβάλλονται κομμώτριες, νοσοκόμες, μάγειροι και καθαρίστριες. Η κατάσταση είναι πιο συχνή σε αυτούς που έχουν ιστορικό ατοπίας και αυτοί που έχουν ευαισθησία στο νικέλιο είναι περισσότερο επιρρεπείς. Η δερματίτιδα συνήθως αρχίζει από την περιοχή κάτω από το δακτυλίδι και επεκτείνεται σε όλο το δάκτυλο βαθμιαία, προσβάλλοντας και τα άλλα δάκτυλα και ολόκληρη την άνω επιφάνεια του χεριού.
Αστεατοτικό έκζεμα. Πρόκειται για δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από ξηρό και ρωγμώδες δέρμα που εμφανίζεται συχνά στις κνήμες ηλικιωμένων ατόμων και που χειροτερεύει από το υπερβολικό πλύσιμο και το κρύο του χειμώνα, που οδηγεί σε έντονη ξηρότητα του δέρματος.
Β. Αλλεργική εξ επαφής δερματίτιδαΠρόκειται για καθαρά αλλεργικό φαινόμενο, όπου η αντίδραση δεν εμφανίζεται με την πρώτη έκθεση στον αλλεργιογόνο επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα χρειάζεται προηγουμένως να εκπαιδευτεί. Τα πιο κοινά αλλεργιογόνα είναι: Αρώματα, ελαστικά, βερνίκια νυχιών, φυτά, μέταλλα, χρωστικές, καλλυντικά, φάρμακα, ουσίες στα σπίρτα.
Το διαγνωστικό σημείο σε μια δερματίτιδα τέτοιου τύπου είναι όταν εμφανίζεται στα εκτεθειμένα σημεία του σώματος και εμφανίζει τάση ύφεσης τα σαββατοκύριακα ή στη διάρκεια διακοπών, όταν δηλαδή ο ασθενής δεν εργάζεται και συνεπώς δεν εκτίθεται σε επαφή με τον ύποπτο παράγοντα.Σημείο κλειδί στη διάγνωση της αλλεργικής εξ επαφής δερματίτιδας είναι η κατανομή του εκζεματικού εξανθήματος, η έλλειψη παλαιού ιστορικού εκζέματος κατά την παιδική ηλικία και η αδυναμία ελέγχου του εξανθήματος με χρήση τοπικών στεροειδών, μέχρις ότου το αλλεργιογόνο σταματήσει τη δράση του.
Η διάγνωση μιας εξ επαφής δερματίτιδας πρέπει να επιβεβαιώνεται με επιδερμικές δοκιμασίες (patch tests). Είναι σίγουρο ότι ο ασθενής ιάται όταν το αντιγόνο απομακρυνθεί οριστικά από το περιβάλλον του.
